1. پيامبر اکرم(ص): «إِنَّ لِلْمَسَاجِدِ أَوْتَاداً الْمَلَائِكَةُ جُلَسَاؤُهُمْ إِذَا غَابُوا افْتَقَدُوهُمْ وَ إِنْ مَرِضُوا عَادُوهُمْ وَ إِنْ كَانُوا فِى حَاجَةٍ أَعَانُوهُمْ»[2]؛ در مساجد انسان‌هاى ثابت قدمى همچون ميخ وجود دارند که ملائکه با آنان مأنوس و هم­نشين هستند. هنگامى که از مسجد غيب مي­ شوند در پى آنها هستند و هنگامى که بيمار مي­ شوند به عيادت آنها مي­ روند و هر وقت در کارها احتياج به کمک داشته باشند به کمک آنها مي ­شتابند.

2. رسول اکرم(ص): «الْمَسَاجِدُ سُوقٌ مِنْ أَسْوَاقِ الْآخِرَةِ قِرَاهَا الْمَغْفِرَةُ وَ تُحْفَتُهَا الْجَنَّةُ»[3]؛ مساجد، بازارى از بازارهاى آخرت است، پذيرايى آن مغفرت و هديه آن بهشت است.

3. امام علی(ع): «لَيْسَ لِجَارِ الْمَسْجِدِ صَلَاةٌ إِذَا لَمْ يَشْهَدِ الْمَكْتُوبَةَ فِى الْمَسْجِدِ إِذَا كَانَ فَارِغاً صَحِيحاً»[4]؛ همسايه مسجد اگر مانعى برايش نبوده و سالم باشد و در اين حال براى نماز واجب در مسجد حاضر نشود، نمازش مقبول درگاه الهى نخواهد بود.

4. رسول اکرم(ص): «لا تُزَخْرِفُوا مَسَاجِدَكُمْ كَمَا زَخْرَفْتِ الْيَهُودُ وَ النَّصَارَى بِيَعَهُمْ»[5]؛ مساجد خود را با طلا زينت نکنيد، هم‌چنان که يهود و نصارى معابد خود را با طلا زينت نمودند

امام صادق (ع) از پدر بزرگوارشان، رسول خدا نقل می‌کند:

«کسی که به قصد شرکت در نماز جماعت به سوى مسجد گام برمی‌دارد، خداوند متعال در مقابل هر گامى که بر می‌دارد، هفتاد هزار حسنه به او پاداش می‌دهد و به همین میزان نیز درجات وى بالا خواهد رفت. و اگر در چنین حالى بمیرد خداوند متعال هفتاد هزار فرشته را مأمور می‌نماید تا در قبر او به دیدار او رفته، وى را بشارت دهند و در تنهایی قبر انیس او بوده و تا روز قیامت برایش طلب آمرزش کنند».

منبع:تبیان

فایده و بهره‌اى که از رفت و آمد و انس با مسجد نصیب انسان مسلمان می‌شود، تنها ثواب بردن و در سراى دیگر مشمول لطف الهى واقع شدن نیست. بلکه در همین جهان نیز، فواید و آثار اخلاقی، تربیتی، علمی، اجتماعى و سیاسى فراوانى در سایه رفت و آمد به مسجد براى انسان مؤمن حاصل خواهد شد.

امیرالمؤمنین (ع) درمقام بیان برخى از آثار سازنده رفت و آمد به مسجد می‌فرمایند:

«انسانی که به مسجد رفت و آمد می‌کند، دست کم یکى از امور هشت‌گانه زیر نصیب او می‌شود:

1) برادر ایمانى که در مسیر خداوند از او استفاده کند.

2) علم و دانشى نو و تازه.

3) فهم و درک آیه‌اى از آیات قرآن.

4

مسجد خانه خداست که بندگان برای دعا و نماز و نیایش با خدای مهربان به آن جا می¬روند. مسجد؛ یعنی جایی که در آن سجده می¬کنند. ما بنده¬ها در مقابل خدا سجده می-کنیم و می¬گوییم که او بزرگ و پاک و بخشنده است. مسجد تنها جایی برای نماز خواندن نیست. ما باید به آیات الهی و سخنان امامان معصوم(علیه السّلام) عمل کنیم. مسلمانان در مسجد دور هم جمع می¬شوند تا با اتحاد یکدیگر، برای مبارزه با دشمنان و دفاع از اسلام آماده شوند. در مسجد با هم¬یاری یکدیگر، به مستمندان کمک می¬کنند. مسجد هم مانند همه مکان¬های زیارتی، یک مکان پاک و مقدس است و آدابی دارد که باید رعایت کنیم. برای مثال، وقتی می¬خواهیم وارد مسجد شویم، دعای ورود را بخوانیم، با پای راست به مسجد داخل شویم، دهانمان بوی بد ندهد، لباس تمیز و خوش¬بو بپوشیم، رو به قبله بنشینیم، مسجد را تمیز و خوش¬بو کنیم، قهقهه نزنیم. پشت سر کسی حرفی نزنیم و خلاصه، تنها به یاد خدا باشیم و ذکر او را بگوییم. مسجد و خواندن نماز در آن به قدری اهمیت دارد که پیامبر اسلام فرمود: (( شش خصلت است که هر کس در آن حال بمیرد، خدا ضمانت او را در بهشت می¬کند تا داخل شود: یکی از آن¬ها این است که وضوی نیکو بگیرد. و به سوی مسجد و محل نماز حرکت کند.چون در راه مرگ او فرارسد، خداوند بهشت را برای او ضمانت کرده است.)) پس همیشه تا جایی که می¬توانیم نماز را در مسجد بخوانیم تا ثواب آن چند برابر شود)).1

WWW.Rhpoyan.com

اگر چه هدف اصلی بنای مسجد، ایجاد مکان خاصی برای عبادت و راز نیاز با خداوند متعال است و علت نامگذاری آن به مسجد، از آن روست که جایگاه سجده و تواضع در پیشگاه خداوند متعال است؛ اما نباید از جنبه‌های دیگر مسجد غافل گردید.
با نگاهی گذرا به تاریخ صدر اسلام و پس از آن، درمی‌یابیم که مسجد از آغاز پیدایش تاکنون به عنوان مرکز مهمی برای انجام رسالت رسول خدا(ص)، منشأ تحولات و خدمات، و پایگاهی برای ابلاغ پیامهای الهی به شمار می‌رفته است. در حال حاضر نیز مساجد در زمینه‌های مختلف دارای فعالیتهای گسترده می‌باشد و هر قدر این فعالیتها و کارکردها از تنوع بیش‌تری برخوردار باشد مسلماً از جذابیت و اقبال بیش‌تری برخوردار شده و مورد استقبال گسترده‌تری از سوی تمامی اقشار جامعه، به‌ویژه قشر جوان قرار خواهد گرفت که نتیجة آن افزایش اعتقادات مذهبی و دین‌باوری در سطح جامعه می‌باشد.
گرچه پرداختن به تمام کارکردهای مسجد از صدر اسلام تاکنون در این نوشتار نمی‌گنجد؛ ‌اما معرفی برخی از کارکردهایی که هم اینک در بسیاری از مساجد قابل اجرا است، خالی از فایده نخواهد بود:

همانگونه که بازار، محل خرید و فروش و مبادله کالاهاى دنیوى است، مسجد نیز محل کسب امور معنوى و اسبابى است که در سراى آخرت داراى کاربرد و تأثیر می‌باشد.

در حدیثى از رسول اکرم (ص) آمده است:

«مساجد، بازارى از بازارهاى آخرت است. از کسانى که به آن وارد می‌شوند با معرفت پذیرایى می‌شود و هدیه آنان بهشت است».

پس مؤمنین باید سعى کنند در هنگام رفتن به مساجد، بر دیگران پیشى بگیرند و به هنگام خروج، دیرتر از همه مسجد را ترک گویند و بالعکس اهل دنیا پیش از همه به بازار و پس از همه خارج شوند.

البته در سایه تکامل رابطه انسان موحد با مسجد، این تنها مؤمن نیست که به مسجد عشق می‌ورزد بلکه مسجد و اجزاى آن نیز متقابلاً به مؤمن و نمازگزارى که با آمد و شد خود موجبات رونق و آبادانى او را فراهم کرده است، عشق می‌ورزد و در فراق او مانند کسى که گم‌شده‌ای دارد، محبوب خویش را انتظار می‌کشد.

پس واقعاً این مکان مقدس برترین مکان‌هاست، زیرا هیچ مکانى را نمی‌توان یافت که آن مکان نسبت به کسى که وارد آن می‌شود علاقه داشته باشد و به او عشق بورزد.

حضرت على (ع) در این زمینه می‌فرمایند: «مسجد خراب از خرابى خود به خداوند متعال شکایت می‌کند و اگر آباد کنندگان او مدتى غایب شوند و مجدداً باز گردند، آن چنان خوشحال می‌شود که یکى از شما گم‌شده‌اى داشته باشد و سپس به او بازگردد».

پس نشانه عشق ورزیدن مسجد این است که مسجد مکانى زنده است و روح دارد.

منبع:تبیان

یکی از آثار بجاى آوردن نماز در مساجد متعدد آن است که این مکان‌ها در سراى قیامت به نفع نمازگزار شهادت خواهند داد.

امام صادق (ع) در حدیثى می‌فرمایند: «در جاهاى مختلف و متعدد از مساجد نماز بجاى آورید چون هر گوشه‌اى از زمین در روز قیامت، براى کسى که بر آن نماز گزارده باشد، شهادت می‌دهد».

از این حدیث شریف هم مطلوبیت نماز گزاردن در مساجد مختلف استفاده می‌شود و هم این که در مورد مسجد واحد شایسته است انسان در نقاط مختلف آن مسجد نماز و عبادت بجای آورد.

البته پوشیده نیست این که انسان با چنین دیدى در نقاط مختلف خداى را عبادت کند در حقیقت حاکى از روح تضرع الى الله و احساس فقر در درگاه ربوبى است. چرا که او با این عمل، عدم اعتماد خود بر اعمال و عباداتش را اظهار می‌‌نماید و در حقیقت، موجودات هستی را شاهد بر ایمان و بندگى خویش می‌گیرد، و وجود چنین حالتى در انسان یکى از کمالات نفسانى براى او به شمار می‌آید.

 امر به ساخت مسجد

«شیخ عفیف صالح حسن بن مثله جمكرانی می‏گوید: شب سه شنبه، هفدهم ماه مبارك رمضان 393هجری، در سرای خود خفته بودم كه جماعتی به در سرای من آمدند. نیمی از شب گذشته بود، مرا بیدار كردند و گفتند: «برخیز و امر امام محمد مهدی صاحب الزمان، را اجابت كن كه تو را می‏خواند». حسن بن مثله می‏گوید: «من، برخاستم و آماده شدم». چون به در سرا رسیدم، جماعتی از بزرگان را دیدم، سلام كردم. جواب دادند و خوشامد گفتند و مرا به آن جایگاه - كه اكنون مسجد (جمكران) است - آوردند. حضرت امام‏علیه السلام مرا به نام خود خواند و فرمود: «برو به حسن بن مسلم بگو: تو، چند سال است كه این زمین را عمارت می‏كنی و ما خراب می‏كنیم. پنج سال زراعت كردی و امسال دیگرباره شروع كردی، عمارت می‏كنی. رخصت نیست كه تو دیگر در این زمین زراعت كنی، باید هر چه از این زمین منفعت برده‏ای، برگردانی تا در این موضع مسجد بنا كنند.»به حسن بن مسلم بگو: «اینجا، زمین شریفی است و حق تعالی این زمین را از زمین‏های دیگر برگزیده و شریف كرده است». حسن بن مثله می‏گوید عرض كردم: «سید و مولای من! مرا در این باره، نشانی لازم است؛ زیرا مردم سخن مرا بدون نشانه و دلیل نمی‏پذیرند». امام‏علیه السلام فرمود: «تو برو رسالت خود را انجام ده.ما در اینجا، علامتی می‏گذاریم كه گواه گفتار تو باشد».

از پيامبر اكرم (ص):

 هر كس مسجدي بسازد كه به اندازه لانه مرغي باشد ، خداوند در بهشت خانه اي براي او بنا ميكند  .   ».بحار الانوار ، ج 77 ، ص 121 »

*  مورد لعن و نفرين است كسي كه مسجد را بزرگ نشمارد  .   «.مستدرك الوسائل الشيعه ، ج 3 ، ص 435  »

*  اهل آسمان از اهل زمين صدايي جز صداي اذان نمي شنوند  .  » ميزان الحمه ، ج 1 ، ص 82  »

*  زماني كه سسختي ها و بلاها بر اهل زمين نازل شود ، اهل مسجد در امان مي باشند  .  » مستدرك الوسايل ج1 ، ص 26 »

  كسي كه فرشي در مسجد پهن كند ، خداوند هفتاد هزار فرشته را بر مي انگيزد تا زماني كه آن فرش در مسجد باقي باشد ، برايش استغفار نمايند  .   « بحار الانوار ،ج 83 ، ص 377

  *  نماز وسيله آبادي مساجد و زينت شهر است .   « مصباح الفلاح ، ص 173 »

*  داخل مساجد نشويد ، مگر با وضو  .   « مستدرك الوسايل ، ج 3 ، ص 338  »

*  مسواك زدن نيمي از وضو است  .   « المحجه البيضاء ،ج 1 ، ص 297 »

*  نماز را به جماعت برگزار كنيد ، حتي اگر بر سر نيزه باشد  .  « بحار الانوار ، ج 88 ، ص2 »

سال سيزدهم بعثت بود كه حدود 75 نفر از انصار در عقبه مني با رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ بيعت نموده1 و سپس به مدينه منوّره بازگشتند. نزديك به سه ماه از اين قضيه تاريخي گذشته بود كه آنان و گروهي ديگر از مهاجران بسياري از روزها، صبحگاهان به خارج مدينه مي آمدند و در انتظار آن حضرت مي نشستند، سرانجام روز دوشنبه 18 ربيع الاوّل فرا رسيد، طبق معمول بامداد آن روز نيز به خارج مدينه رهسپار شدند و در آنجا تا نزديكى هاي ظهر، چشم به راه نشستند امّا خبري نشد. تا اينكه ظهر آن روز رسول گرامي اسلام از طريق ذوالحليفه وارد مدينه شدند و خبر به مردم مدينه رسيد، زن و مرد، كوچك و بزرگ در نزديكي مسجد قبا به استقبال آن حضرت شتافتند، همگي در نهايت خرسندي و شادماني به يكديگر تبريك مي گفتند و اين شعر را با همديگر مي خواندند:
طَلَع البَدْرُ عَلَيْنا مِنْ ثَنيّات الوداع3 وَجَبَ الشكُر علينا ما دَعالِلّهِ داع4
در آن هنگام ابوبكر جهت عرض خيرمقدم، خدمت رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ آمده، گفت: مردم مدينه مشتاقانه منتظر قدوم شمايند. پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرمود در انتظار برادرم علي بن ابي طالب ـ عليه السلام ـ هستم.
آن حضرت 15 روز در قبا توقف كرد تا علي عليه السلام ـ به همراه همسرش فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ به آن حضرت ملحق شدند. در اين مدت، مسجد قبا را تأسيس كرد و در ضمن خانه هاي مدينه از بت و بت پرستي پاكسازي گشت،5 سپس رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم 

رونق و شكوفايي مسجد در ايجاد و تداوم فرهنگ ديني بسيار مؤثر است. امروزه با توجه به تهاجم فرهنگي گسترده دشمنان انقلاب و اسلام و تغيير نگرش افكار عمومي درباره دين و دين داري، لازم است مسجدها با شيوه ها و ابزار نويني، رسالت ديني خود را انجام دهند. در اين راستا، نخست موانع و سپس علل رونق و شكوفايي مسجد را بررسي مي كنيم. مي دانيم كه تقويت علل رونق و شكوفايي مسجد، در برخي موارد به مسائل گوناگون و پيچيده اجتماعي و فرهنگي مربوط مي شود كه ارائه راه كارهاي اصلاحي در حد اين كتاب و متناسب با فضاي رسانه را مشكل مي كند. بنابراين، به مطرح كردن علل شكوفايي مبتني بر رفع موانع بسنده مي كنيم و از طرح راه حل مستقلي براي رفع موانع اجتناب مي كنيم. ضمن اينكه عنوان موانع و شيوه بحث و تحليل موانع و علل آن تا حدود زيادي راه كارها را نشان مي دهد.

در مبحث « تاريخ مسجد در اسلام » پرسش اساسي اين بوده است كه اولين مسجد ي كه پس از بعثت پيامبر (ص) بنا شده است كدام است ؟ آيا مسلمانان پيش از آنكه به مدينه هجرت كنند و مسجد قبا و مسجد النبي (ص) را بسازند ، مسجدديگري را بنا نموده اند ؟ يا اينكه مسجد قبا اولين مسجدي است كه پس از هجرت پيامبر (ص) به مدينه در اين شهر بنا گشته است ؟

 1- پيش از اينكه اسلام با تولد پيامبر (ص) تولد يابد دو مســجد مهم وجود داشت كه عبارت بود از : الف ) : مسجد الا قصي : كه به دست حضرت سليمان (ع) ساخته شد و بوسيله ديگر پيامبران تعمير و تجديد بنا شد . ب ) : مسجد الحرام : يادگار ابراهـــيم (ع) و اســماعيل (ع) بوده كه برخي آغاز ساخت آن را به حضرت آدم (ع) نسبت مي دهندكه بوسيله ابراهيم (ع) و اسماعيل (ع) تجديد بنا گرديد .

  2- آيا مسجد قبا اولين مسجدي است كه پس از هجرت پيامبر به مدينه در اين شهر بنا شده است ؟ امروزه در مــــكه و اطـــراف آن مساجد كـــهن مثل مسجد خيف ، نمره ، كبش ، جن ، كوثر ، صفايح ، و مسجد البيعه نام برده مي شود كه تاريخ بناي آنها روشن نيست ، اينها يادگاري از پــيامـــــبران پيشين است مثلا در مورد مـسجد خـيف در مني آمده است كه 700 يا هزار پـيامبر درآن نمازگزارده اند و زمان بناي آن روشن نيست . ( تصوير 3 و 4 و 5 و 6 ) مسجد قبا همچنين در مورد مسجد « النحر » يا مسجد « الكبش »كه در سرزمين مني قرار گرفته است در مورد نامگذاري آن گفته اند كه خداوند در اين مكان گوسفندي را براي قرباني حضرت ابراهيم (ع) فرستاد يا برخي.از اين مســاجد نيز جايگاه نماز پــيامبر (ص) ويا محل نزول بخشي ازآيه هاي قــرآن مجيد و يا رويدادهايي همچون بيعت مسلمانان با پيامبر(ص) بوده است ، كه مســلمانان بعدها در اين مكانها مسجد بنا نموده اند .

سر زندگي و نشاط بركت حضور جوانان بوده و هر جايي كه اين قشر از جامعه در آن جا ديده شوند محيطي فرح‌بخش و جذاب است. تدين قشر جوان ايراني بدون شك خود عاملي براي حضور جوانان در مركز ديني محلات يعني مساجد است ولي با توجه به تأكيدات بزرگان دين براي تبليغ اسلام و جذب اقشار مختلف از جمله قشر جوان بايد با در نظر گرفتن تمامي جوانب اوضاع داخلي و خارجي كشور و جذابيت‌هاي كاذب هجمه فرهنگي غرب براي جلب نظر اين طيف اكثريت فعال طرحي نو در انداخت.
شعار جوان گرايي در سالهاي اخير درباره مسائل مختلف بسياري گفته شده و به خاطر عمل نشدن به آن دلزدگي جوانان را در پي داشته لذا در اين مورد بايد تلاش براين باشد كه همان مباحث با همان رويكرد شكل نگيرد و جذب جوانان به مساجد با تمامي ابزارهاي مادي و معنوي دنبال شود تا مبادا دست دشمن مترصد كوتاهي

سر زندگي و نشاط بركت حضور جوانان بوده و هر جايي كه اين قشر از جامعه در آن جا ديده شوند محيطي فرح‌بخش و جذاب است. تدين قشر جوان ايراني بدون شك خود عاملي براي حضور جوانان در مركز ديني محلات يعني مساجد است ولي با توجه به تأكيدات بزرگان دين براي تبليغ اسلام و جذب اقشار مختلف از جمله قشر جوان بايد با در نظر گرفتن تمامي جوانب اوضاع داخلي و خارجي كشور و جذابيت‌هاي كاذب هجمه فرهنگي غرب براي جلب نظر اين طيف اكثريت فعال طرحي نو در انداخت.
شعار جوان گرايي در سالهاي اخير درباره مسائل مختلف بسياري گفته شده و به خاطر عمل نشدن به آن دلزدگي جوانان را در پي داشته لذا در اين مورد بايد تلاش براين باشد كه همان مباحث با همان رويكرد شكل نگيرد و جذب جوانان به مساجد با تمامي ابزارهاي مادي و معنوي دنبال شود تا مبادا دست دشمن مترصد كوتاهي متوليان امر از آستين درآمده و جوانانمان را در چنگال خود گيرد.
هم‌اكنون با گسترش وسايل ارتباط جمعي و تنوع اهرمهاي مورد استفاده غرب ‏‏‏، اين تهديد وجود دارد كه جوانان ساده دل را به راحتي جذب اميال دنيوي كرده

با توجه به تأکید خاصى که اسلام نسبت به تعلیم و تعلم دارد براى تمام آحاد جامعه اسلامی، شایسته است زنان ضمن حضور در مسجد و بهره‌بردارى از فیوضات معنوى این مکان مقدس در جهت افزایش آگاهى و درک خویش از مسائل دینى تلاش کنند. این اقدام بی‌شک گامى در راستاى تعالى و رشد فرهنگى جامعه اسلامى خواهد بود.

البته جا دارد تأکید شود این حضور تنها در صورتى سازنده و مثمر آثار نیکو خواهد بود که حضور آنان به هیچ وجه مفسده‌انگیز نباشد و بخاطر این موضوع فقهاى اسلام در مورد برترى «نماز در خانه» نسبت به «نماز در مسجد» براى زنان دچار تردید شده‌اند.

برگرفته از سایت تبیان

علي عليه‏السلام حقيقتي ماندگار و الگويي جاودان است كه نهر يكي از چشمه فيض او جاري و گلشن فضيلت و نسيم ايمان او، سبز و عطرآگين است. او يك الگوي كامل براي همه است: جوانان از شور و حماسه جواني‏اش، دانشمندان از سخنان و درس‏هاي نوراني‏اش، مردم از حيات سراپا مسئوليتش، دولت‏مردان از حكومت سراسر عدل و انصافش و جهانيان از آزادگي‏اش الهام مي‏گيرند.1
ميراث مكتوب تاريخ ما - به عنوان يكي از منابع مهم ترسيم زندگي امام علي عليه‏السلام - گنجينه‏اي است كه گوهر زندگي آن حضرت در آن، درخشش خاصي دارد و گذر زمان، غبار نفاق و ترفندِ تحريف، هرگز نتوانسته‏اند آن را مستور سازند. آري، جلوه‏هاي درخشان حيات اين مرد، همواره حبل المتين رهروان راه راست بوده

الف ـ آيات

1ـ «قُل اَمرَ رَبّي بِالقسطِ وَ اَقيمُوا وُجوهَكم عِندَ كُلِّ مسجد و ادعُوهُ مُخلصينَ لَه الدّينَ كَما بَدأَكم تَعودوُنَ.» (اعراف: 29); بگو: پروردگارم به عدالت فرمان داده است و توجه خويش را در هر مسجد (و به هنگام عبادت) به سوى او كنيد و او را بخوانيد و دين خود را براى او خالص گردانيد و بدانيد همان گونه كه در آغاز شما را آفريد، بار ديگر در رستاخيز بازمى گرديد.

2ـ «مَا كانَ لِلمشركينَ اَن يَعمُروا مَساجدَ اللّهِ شاهدينَ عَلى اَنفسِهم بِالكفرِ اُولئكَ حَبِطَتْ اَعمالُهم و فِى النّارِ هُم خَالدونَ.» (توبه: 17); مشركان را نشايد كه به آبادانى مساجد بپردازند، در حالى كه خود بر كفر خويشتن گواهى مى دهند. اعمال آن ها بى ثمر است و ايشان در دوزخ جاودانه خواهند بود.

3ـ «اِنّما يَعُْمرُ مَساجدَ اللّهِ مَن آمنَ بِاللّهِ و اليومِ الآخرِ... .» (توبه: 18); مساجد الهى را تنها كسى آباد مى كند كه ايمان به خدا و روز قيامت آورد و نماز را به پا دارد و زكات را بپردازد و از چيزى جز خدا نترسد. اميد است چنين گروهى هدايت يابند.

در فرهنگ دينى، نام «مسجد» يادآور بندگى و كرنش در پيشگاه خداوند متعال است. «مسجد» يعنى: جايگاه سجده، و سجده اوج عبادت و بندگى انسان براى خداست; «السجودُ منتهىَ العبادةِ مِن بَني آدم.»¹ در حقيقت، برترين و اصيل ترين محل براى عبادت و تقربّ جستن به خداوند متعال مسجد است. بنابراين، در قرآن كريم بر جنبه هاى عبادى مسجد بيش از هر بعد ديگرى تكيه شده است.

مسجد جايگاه عبادت و پرستش خالصانه خداوند است; «و اَنَّ المساجدَ لِلّهِ فَلاَ تَدعُوا مَعَ اللَّهِ اَحداً.» (جن: 18) مسجد جايگاه زمزمه و نجواى صادقانه با معبود است; «وَ اَقيمُوا وُجوهَكُم عِندَ كُلِّ مَسجد وَادعُوهُ مُخلصينَ لَهُ الدّينَ». (حج: 4)

مسجد پايگاه عروج انسان از خاك به افلاك است; «سُبحانَ الّذي اَسرى بِعبدهِ ليلاً مِن المسجدِ الحرامِ اِلىَ المسجدِ الاَقصى.»(اسراء:1) مسجد زيارتگاه خاص بارى تعالى است; «اَلا طُوبَى لِعبد تَوضَّأ في بيتهِ ثُم زارني في بيتي»;² خوشا به حال بنده اى كه در خانه خويش وضو بگيرد، آن گاه مرا در خانه ام زيارت كند. (پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله)) انوار تابناك و بى آلايش پرستش در مسجد، براى عرش نشينان پرتو افكنى مى كند، آن سان كه ستارگان آسمان براى ما خاك نشينان نور افشانى مى كنند; «اِنَّ بيُوتي فِى الارضِ المساجدُ تُضىِءُ لاِهلِ السَّماءِ كما تُضىءُ النُجومُ لاِهلِ الاَرضِ.»³

خانه ی پیامبر در مدینه با پلانی مربع شکل با ابعادی حدود 56 در 56 متر با پوشش تیر و ستون و 9 اتاق در خارج سمت شرقی آن و حیاطی که 75 درصد کل فضای خانه را شکل می داد، به عنوان نخستین الگوی مساجد مسلمانان محسوب می شوند. مساجد اولیه با سادگی و قداست خاصی ساخته می شدند تا نمادی از مفاهیم واقعی اسلامی و تعلق به تمام طبقات اجتماعی باشند.
مسجد در اسلام مانند کلیسا در مسیحیت، بنایی است که منعکس کننده ی بسیاری از سنت های معماری بومی است. انعطاف پذیری ذاتی، بی تفاوتی نسبت به نمای خارجی و تاکیدی متقابل بر داخل از خصوصیات برجسته ی معماری مساجد به شمار میرود. معماران مسلمان به جای ایجاد فرم های جدید به بهسازی فرم های موجود پرداختند. طوری که برخی صاحبنظران تنها مقرنس را عنصری کاملا اسلامی میدانند. اولین مسجد جامع مسلمانان در سال 21 هجری پس از فتح اسکندریه ساخته شد. تا قرن چهارم هجری مساجد جامع که مهمترین و بزرگترین مسجد و محل اجتماع مردم شهر بودند، با موافقت خلیفه ساخته می شدند. چرا که ساخت مسجد جامع موجبات رونق و آبادانی آن شهر را فراهم می ساخت.