آنجا كه‌ از تعليم‌ و تربيت‌ نسل‌ نو وساختار بنيه‌ فرهنگي‌ جوانان‌ سخن‌ درميان‌ است‌ بالطبع‌ آمادگيهاي‌ روحي‌ آنان‌ در دوران‌ كودكي‌ ، درصفحه‌ تحقيق‌ دانشمندان‌ علوم‌ تربيتي‌ و روان‌ شناسان‌ نقش‌ مي‌ بندد.

دوران‌ كودكي‌ انسان‌ نسبت‌ به‌ ديگر حيوانات‌ ، طولاني‌ تر و حساس‌ تراست‌ . كودك‌ به‌ مراتب‌، بيشتر از ديگر حيوانات‌ به‌ مراقبت‌ و پرستاري‌ والدين‌ نياز دارد.

هرچند روان‌ شناسان‌ درباب‌ تعليم‌ و تربيت‌ كودك‌ ديدگاهها و فرضيه‌ هاي‌ سه‌ گانه‌ اي‌ دارند و به‌ پيروان‌ : «فرضيه‌ يادگيري‌» ،« رشدگرايان‌»و «روانشناسان‌ نوين‌ انسان‌ گرايانه‌» تقسيم‌ شوند،اماوجه‌ غالب‌ باپيروان‌ «فرضيه‌ يادگيري‌»است‌ . اين‌ فرضيه‌ ،ديدگاه‌ منطقي‌ تري‌ دارد،وبسياري‌ از پيروان‌ ديگر فرضيه‌ ها هم‌ دراين‌ ديدگاه‌ شريكند.

طبق‌ اين‌ نظريه‌ ، كودكان‌ آن‌ چيزي‌ مي‌ شوند كه‌ والدين‌ ازآنان‌ مي‌ سازند.درحقيقت‌ والدين‌ ، آموزگاران‌ و ديگران‌، به‌ انديشه‌ و رفتار كودك‌ سازمان‌ مي‌ دهند(ويليام‌،1373).

مساجد در ماه مبارک رمضان همواره بيشتر از ساير ماه ها مورد توجه و اقبال مسلمين قرار مي گيرند. اقشار مختلف همه ساله در اين ماه براي آشنايي بيشتر با مفاهيم اسلام و فرهنگ قرآن به طور گسترده تر به مساجد مراجعه مي کنند.

مسجد يعني:

1- مهمان خانه خدا در زمين 2- جايگاه نزول برکات و خيرات آسماني 3- خانه راز و نياز، عشق و محبت، صفا و صميميت، ايثار و رحمت، تجلي بهشت خدا در زمين 4- و محل آرامش موحدان است. آن چه از بررسي نقش مسجد در صدر اسلام بدست مي آيد، جامعيت مسجد در همه زمينه هاي عبادي سياسي، فرهنگي، آموزشي، قضايي و... بوده است؛ و محور همه آن ها امامت و پيشوايي در مسجد است که به عنوان مهم ترين مسأله در ساختار و پيکره اين مکان مقدس مطرح است و کوچک ترين غفلت ولو جزئي، سرانجام به لوث

مسجد در ساده‌ترين شكل خود مي‌تواند ديواري باشد كه رو به قبله ساخته مي‌شود و جهت نمازگزاردن را نشان مي‌‌دهد. اما تأكيد اسلام به برپايي نماز جماعت و انتظاراتي كه مسلمانان از مسجد دارند، موجب شده تا مسجد از يك مكان عبادي به يك نهاد عبادي با كاركردهاي ارتباطي و اجتماعي متنوع بدل شود.
مسجد پيامبر در مدينه كه پس از هجرت ايشان از مكه ساخته شد، جايي فراتر از يك مسجد بود و كانون جامعه جديد اسلامي به شمار مي‌رفت. مهم‌ترين كاركرد عبادي مسجد علاوه بر برگزاري نماز جماعت، وعظ ديني، اعتكاف، تعليم، قرائت و

1. مسجد واژه «مَسجد» اسم مکان است که از «سَجَدَ» اشتقاق یافته، به معنای سجدگاه و محل عبادت بوده و با کلماتی چون «سَجده» و «سُجود» هم‌خانواده می‌باشد. در خصوص مفهوم «مَسجد» در کتب لغت آمده: «المَسجَد والمَسجِد، الذی یُسجَد فیه، وَكلُّ مَوضعٍ یُتَعَبَّد فیه فَهُو مَسجِد؛ مسجَد یا مسجِد، جایی است که در آن سجده می‌شود و هر جایگاهی که در آن عبادت شود، آن‌جا مسجد است.» در اصطلاح، مسجد به مکانی گفته می‌شود که مسلمانان در آن جمع آمده و در آن به اقامه نماز و اجرای فرامین دینی قیام می‌کنند. و از آن‌جا که سجده در میان سایر اعمال عبادی، نزدیک‌ترین حالت بنده به پروردگار خویش است، این مکان، به نام «مسجد» نامگذاری شده است.

مسجد حکیم اصفهان در انتهای بازار رنگرزان واقع شده است و در دورهٔ شاه عباس دوم به دست پزشک او حکیم محمد داوود در محل ویرانه‌های مسجد جامع دیلمی جورجیر یا مسجد صاحب اسماعیل بن عباد از قرن چهارم هجری بنا شده است.

کتیبه‌های سردرها و ایوانهای داخل این مسجد به سالهای ۱۰۶۷ تا ۱۰۷۳ هجری قمری مورخ است و آنها محمدرضا امامیخوشنویس معروف عصر صفویه نوشته است. سردر مسجد جوجیر در شمال غربی این مسجد قرار دارد. مسجد دیلمی جورجیر «مسجد جامع صغیر» نام داشته و در نیمهٔ دوم قرن چهارم هجری مسجدی زیبا و باشکوه بوده است.

منبع:توریستفا

تا حالا فکر کرده ایم که مسجد غیر از این که محل عزاداری شب های دهه اول محرم و سفره قیمه یا عدس پلوی آخر هیأت باشد چه کارکردهای دیگری نیز در طول تاریخ داشته است؟ آن هم کارکردهایی در راستان فضای قدسی و معنوی آن؟ به طور فشرده نقل تاریخ را در این زمینه مرور می کنیم.

عبادت و تهذیب

اگرچه به تعبیر ایه 115سوره بقره: «وَللهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ فَأَیْنَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللهِ» تمامی جهان محضر خدا و جایگاه عبادت است اما مسجد قداست، ویژگی و آداب مخصوص به خود را دارد. مسجد مهمان سرای خداست. آرامش، گم شده عصر تکنولوژی و ارتباطات، در فضای قدسی مسجد قابل بازیابی است.

1) بی‌هیچ شک اولین هدف اصلى و زیباترین هدف از رفتن به مسجد چیزى نیست جز برپایى نماز جماعت و بقیه اهداف و فواید مربوط به آن بدنبال همین هدف بوجود آمدند و شکل گرفتند.

2) دعا کردن براى برآورده شدن نیاز بندگان: انسان و مؤمن واقعى با این هدف به مسجد می‌رود که بتواند در محیطى قرار بگیرد تا با دورى از مشکلات زندگى خود، به راز و نیاز بپردازد و خداى خویش را عبادت کند.

3) شرکت در مجالس اهل بیت: حتى اگر انسان و مؤمنى بر اثر مشغله کارى نتواند به مسجد برود ولى ما همه ساله می‌بینیم که هر زمان مجلسى مربوط به یکى از امامان باشد تعداد بیشترى از مردم به مسجد می‌آیند و این همان عشق به اهل بیت است که در هیچ جاى جهان به جز در مسجد نمی‌توان آن را یافت. اصلاً در کجاى جهان مکانى وجود دارد که تعدادى زیاد از مردم براى عبادت و راز و نیاز و عشق به اهل بیت به آنجا می‌روند، در هر مکانى که مردم به آنجا می‌روند بدنبال رسیدن به هدف مادى در آنجا حضور می‌یابند ولى کسانى که در مسجد حضور می‌آورند به چیز دیگرى می‌اندیشند که اصلاً قابل مقایسه با دیگر اماکن نیست.

نكته: «مسجد، دوست‌ترين مواضع است نزديک حق تعالي... مسجد، خانه هر پرهيزكاري‌ا‌ست؛ يعني مرد متقي، ملازم بيت الله است، چنان‌که شخصي که صاحب‌خانه‌اي‌ا‌ست، دايم در آن خانه مي‌باشد و هر که براي خداي مسجدي بسازد، حق تعالي براي وي کوشکي[1] در بهشت بنا کند و در حديث آمده است که...: هر که بنا کند مسجدي و اگر چه هم‌چندِ خوابگاه اِسفَرود[2] باشد ـ که آن در غايت کوچکي و تنگي ـ است حق تعالي بنا کند از براي وي خانه‌اي در بهشت؛ و توفيق عمارت کردن[3] مساجد و بُقاعِ خير نيابد الّا کسي که مُؤَيد باشد مِن عِندِالله به کمال ايمان و عمل صالح...».[4]
مسجد، جاي خواندن خدا و راز و نياز با معبود بي‌همتاست. بنابراين، نبايد در آن از خدا غافل بود و به جاي تقرب به حضرت حق، از وي دور شد و به غير حق پرداخت.
توصيه: «چون در مسجدها مي‌روند مي‌خوانند که و خاص و عام چون در مسجد آيند و سنت نماز بگزارند و بنشينند و ميان فرض و سنت هر حکايت و حساب و کتاب ديواني و ميان ديهي[6] و هر بيهوده و كلْپَتره[7] بازاري و خانگي که دانند و شنيده باشند همه برخوانند, بلکه بسيار بود که به جنگ و ماجرا انجامد و به تَعْنَت[8] و اِيذاي[9] يکديگر در آيند و آواز بلند کنند و تکذيب و تکفير يکديگر کنند و فِتنه و غمازي[10] آغازند, و آخر الامر فَريضه بگزارند و با باطن‌هاي پر از غَلّ و

مسجد خانه خداست که بندگان برای دعا و نماز و نیایش با خدای مهربان به آن جا می¬روند. مسجد؛ یعنی جایی که در آن سجده می¬کنند. ما بنده¬ها در مقابل خدا سجده می-کنیم و می¬گوییم که او بزرگ و پاک و بخشنده است. مسجد تنها جایی برای نماز خواندن نیست. ما باید به آیات الهی و سخنان امامان معصوم(علیه السّلام) عمل کنیم. مسلمانان در مسجد دور هم جمع می¬شوند تا با اتحاد یکدیگر، برای مبارزه با دشمنان و دفاع از اسلام آماده شوند. در مسجد با هم¬یاری یکدیگر، به مستمندان کمک می¬کنند. مسجد هم مانند همه مکان¬های زیارتی، یک مکان پاک و مقدس است و آدابی دارد که باید رعایت کنیم. برای مثال، وقتی می¬خواهیم وارد مسجد شویم، دعای ورود را بخوانیم، با پای راست به مسجد داخل شویم، دهانمان بوی بد ندهد، لباس تمیز و خوش¬بو بپوشیم، رو به قبله بنشینیم، مسجد را تمیز و خوش¬بو کنیم، قهقهه نزنیم. پشت سر کسی حرفی نزنیم و خلاصه، تنها به یاد خدا باشیم و ذکر او را بگوییم. مسجد و خواندن نماز در آن به قدری اهمیت دارد که پیامبر اسلام فرمود: (( شش خصلت است که هر کس در آن حال بمیرد، خدا ضمانت او را در بهشت می¬کند تا داخل شود: یکی از آن¬ها این است که وضوی نیکو بگیرد. و به سوی مسجد و محل نماز حرکت کند.چون در راه مرگ او فرارسد، خداوند بهشت را برای او ضمانت کرده است.)) پس همیشه تا جایی که می¬توانیم نماز را در مسجد بخوانیم تا ثواب آن چند برابر شود)).1

WWW.Rhpoyan.com

اگر چه هدف اصلی بنای مسجد، ایجاد مکان خاصی برای عبادت و راز نیاز با خداوند متعال است و علت نامگذاری آن به مسجد، از آن روست که جایگاه سجده و تواضع در پیشگاه خداوند متعال است؛ اما نباید از جنبه‌های دیگر مسجد غافل گردید.
با نگاهی گذرا به تاریخ صدر اسلام و پس از آن، درمی‌یابیم که مسجد از آغاز پیدایش تاکنون به عنوان مرکز مهمی برای انجام رسالت رسول خدا(ص)، منشأ تحولات و خدمات، و پایگاهی برای ابلاغ پیامهای الهی به شمار می‌رفته است. در حال حاضر نیز مساجد در زمینه‌های مختلف دارای فعالیتهای گسترده می‌باشد و هر قدر این فعالیتها و کارکردها از تنوع بیش‌تری برخوردار باشد مسلماً از جذابیت و اقبال بیش‌تری برخوردار شده و مورد استقبال گسترده‌تری از سوی تمامی اقشار جامعه، به‌ویژه قشر جوان قرار خواهد گرفت که نتیجة آن افزایش اعتقادات مذهبی و دین‌باوری در سطح جامعه می‌باشد.
گرچه پرداختن به تمام کارکردهای مسجد از صدر اسلام تاکنون در این نوشتار نمی‌گنجد؛ ‌اما معرفی برخی از کارکردهایی که هم اینک در بسیاری از مساجد قابل اجرا است، خالی از فایده نخواهد بود:

همانگونه که بازار، محل خرید و فروش و مبادله کالاهاى دنیوى است، مسجد نیز محل کسب امور معنوى و اسبابى است که در سراى آخرت داراى کاربرد و تأثیر می‌باشد.

در حدیثى از رسول اکرم (ص) آمده است:

«مساجد، بازارى از بازارهاى آخرت است. از کسانى که به آن وارد می‌شوند با معرفت پذیرایى می‌شود و هدیه آنان بهشت است».

پس مؤمنین باید سعى کنند در هنگام رفتن به مساجد، بر دیگران پیشى بگیرند و به هنگام خروج، دیرتر از همه مسجد را ترک گویند و بالعکس اهل دنیا پیش از همه به بازار و پس از همه خارج شوند.

سر زندگي و نشاط بركت حضور جوانان بوده و هر جايي كه اين قشر از جامعه در آن جا ديده شوند محيطي فرح‌بخش و جذاب است. تدين قشر جوان ايراني بدون شك خود عاملي براي حضور جوانان در مركز ديني محلات يعني مساجد است ولي با توجه به تأكيدات بزرگان دين براي تبليغ اسلام و جذب اقشار مختلف از جمله قشر جوان بايد با در نظر گرفتن تمامي جوانب اوضاع داخلي و خارجي كشور و جذابيت‌هاي كاذب هجمه فرهنگي غرب براي جلب نظر اين طيف اكثريت فعال طرحي نو در انداخت.
شعار جوان گرايي در سالهاي اخير درباره مسائل مختلف بسياري گفته شده و به خاطر عمل نشدن به آن دلزدگي جوانان را در پي داشته لذا در اين مورد بايد تلاش براين باشد كه همان مباحث با همان رويكرد شكل نگيرد و جذب جوانان به مساجد با تمامي ابزارهاي مادي و معنوي دنبال شود تا مبادا دست دشمن مترصد كوتاهي

سر زندگي و نشاط بركت حضور جوانان بوده و هر جايي كه اين قشر از جامعه در آن جا ديده شوند محيطي فرح‌بخش و جذاب است. تدين قشر جوان ايراني بدون شك خود عاملي براي حضور جوانان در مركز ديني محلات يعني مساجد است ولي با توجه به تأكيدات بزرگان دين براي تبليغ اسلام و جذب اقشار مختلف از جمله قشر جوان بايد با در نظر گرفتن تمامي جوانب اوضاع داخلي و خارجي كشور و جذابيت‌هاي كاذب هجمه فرهنگي غرب براي جلب نظر اين طيف اكثريت فعال طرحي نو در انداخت.
شعار جوان گرايي در سالهاي اخير درباره مسائل مختلف بسياري گفته شده و به خاطر عمل نشدن به آن دلزدگي جوانان را در پي داشته لذا در اين مورد بايد تلاش براين باشد كه همان مباحث با همان رويكرد شكل نگيرد و جذب جوانان به مساجد با تمامي ابزارهاي مادي و معنوي دنبال شود تا مبادا دست دشمن مترصد كوتاهي متوليان امر از آستين درآمده و جوانانمان را در چنگال خود گيرد.
هم‌اكنون با گسترش وسايل ارتباط جمعي و تنوع اهرمهاي مورد استفاده غرب ‏‏‏، اين تهديد وجود دارد كه جوانان ساده دل را به راحتي جذب اميال دنيوي كرده

الف ـ آيات

1ـ «قُل اَمرَ رَبّي بِالقسطِ وَ اَقيمُوا وُجوهَكم عِندَ كُلِّ مسجد و ادعُوهُ مُخلصينَ لَه الدّينَ كَما بَدأَكم تَعودوُنَ.» (اعراف: 29); بگو: پروردگارم به عدالت فرمان داده است و توجه خويش را در هر مسجد (و به هنگام عبادت) به سوى او كنيد و او را بخوانيد و دين خود را براى او خالص گردانيد و بدانيد همان گونه كه در آغاز شما را آفريد، بار ديگر در رستاخيز بازمى گرديد.

2ـ «مَا كانَ لِلمشركينَ اَن يَعمُروا مَساجدَ اللّهِ شاهدينَ عَلى اَنفسِهم بِالكفرِ اُولئكَ حَبِطَتْ اَعمالُهم و فِى النّارِ هُم خَالدونَ.» (توبه: 17); مشركان را نشايد كه به آبادانى مساجد بپردازند، در حالى كه خود بر كفر خويشتن گواهى مى دهند. اعمال آن ها بى ثمر است و ايشان در دوزخ جاودانه خواهند بود.

3ـ «اِنّما يَعُْمرُ مَساجدَ اللّهِ مَن آمنَ بِاللّهِ و اليومِ الآخرِ... .» (توبه: 18); مساجد الهى را تنها كسى آباد مى كند كه ايمان به خدا و روز قيامت آورد و نماز را به پا دارد و زكات را بپردازد و از چيزى جز خدا نترسد. اميد است چنين گروهى هدايت يابند.

اداره مسجد

از آنجا که مسجد یکی از اماکن عمومی مسلمانان است و جهت پرستش خداوند ایجاد می شود، و هر مسلمانی علاقه مند به افزایش حضور مردم در این مکان مقدس می باشد، لازم است به گونه ای اداره شود که بیشترین میل و رغبت را در مؤمنین برای حضور مداوم فراهم سازد. برای دستیابی به این هدف ارزشمند و الهی، بایستی از جهت ساختمان، تجهیزات، تاسیسات و... به گونه ای عمل شود که بر جاذبه های مشروع مسجد افزوده و در چگونگی اداره مسجد نیز میل عمومی مؤمنین لحاظ گردد.
امروزه در جوامع گوناگون، مدیریت مشارکتی از تاثیرات شگرفی برخوردار بوده، و توانسته است امکانات و نیروهای انسانی را در جهت نیل به اهداف سازمانهای مختلف بسیج کند.
در اداره مسجد نیز می توان با بهره گیری از این شیوه مدیریتی، علاقه و میل افراد زیادی را با مسجد همراه ساخته، بر رونق مساجد افزود.

مدیریت مشارکتی و اسلام

مدیریت مشارکتی در آموزه های دینی ما از جایگاه بسیار مهمی برخوردار بوده، تحت عنوان «شور» و «مشورت» و «مشاوره» مطرح گردیده است.
در اهمیت مشورت همین بس که خداوند به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله دستور

مسجد خانه خدا در زمين،1 مركز وحي،2 منبع فيوضات معنوي و بركات گوناگون براي نمازگزاران و جامعه اسلامي است. بي‏گمان مكاني كه چنين جايگاهي نزد خداوند دارد، حضور در آن، آثار فراواني را خواهد داشت و بدون ترديد شامل حال مكلفان و حاضران در مسجد اعم از زن و مرد نيز خواهد بود.
آثار حضور در مسجد چنان متنوع است كه به سختي مي‏توان پيرامون تمامي آنها سخن گفت؛ چنانكه در يكي از احاديث امام علي عليه‏السلام ، براي حضور در مسجد هشت اثر برشمرده شده است:
«مَنِ اخْتَلَفَ اِلَي الْمَسْجِدِ اَصابَ اِحْدَي الثَّمانِ؛ اَخا مُسْتَفادا فِي اللّه‏ِ، اَوْ عِلْما مُسْتَطْرَفا اَوْ آيَةً مُحْكَمَةً اَوْ يَسْمَعُ كَلِمَةً تَدُلُّ عَلي هُديً، اَوْ رَحْمَةً مُنْتَظَرَةً، اَوْ كَلِمَةً تَرُدُّهُ عَنْ ردي، اَوْ يَتْرُكَ ذَنْبا خَشْيَةً اَوْ حَياءً؛3 كسي كه به مسجد رفت و آمد مي‏كند، يكي از منافع هشتگانه نصيب او مي‏شود: برادري مفيد و با ارزش در راه خدا، يا علم و دانش نو، يا دليل و برهان محكم [براي تثبيت عقايد]، يا كلماتي كه موجب هدايت شود [مي‏شنود]، يا رحمت مورد انتظاري [شامل حال او مي‏شود]، يا مواعظي كه او را از فساد و گناه باز دارد، [مي‏شنود،] يا به خاطر ترس يا حيا و آبروي خود گناهي راترك مي‏كند.»

نقش مساجد در این برهه از زمان بسیار مهم و تعیین کننده می باشد، مساجد می توانند کانون تولید فرهنگ و ادب و همچنین کارخانه انسان سازی و قرنطینه انحرافات فکری و مذهبی باشند. مسجد تنها برای نماز خواندن و راز و نیاز نیست، بلکه اکنون وظیفه ای بیش از آن را دارد؛ مساجد پرورش دهنده اخلاق، شور، شعور،شخصیت، انسانیت، مروت، تعهد، جوانمردی و... می باشند.
آشنا و مأنوس نمودن فرزندان با مسجد از همان دوران طفولیت موجب مصونيت آنها تا آخر عمر از هرگونه انحراف فکری، اجتماعی وامثالهم خواهد بود.
حال دو نكته مطرح است:
نکته اول: گردانندگان مساجد ، امام جماعت، هیئت امناء ، مسئولین جلسات قرائت قرآن و فرهنگی مساجد باید افرادی ، متدین ، با تقوا، عادل ، دلسوز و با معلومات و فرهیخته ای باشند که جز رضای خدا قدمی برندارند، و سلیقه ها ، استفاده های ابزاری وشخصی در فعالیتهاشان نقش نداشته باشد.

تجربه‌ها، آسیب‏شناسی و راهکارها

انجام کار فرهنگی از اموری است که سهل و ممتنع می‌نماید و نیروهای مذهبی در وهلة اول هم می‌دانند و هم نمی‌دانند که باید از کجا، چگونه، چه زمانی و چه کاری را شروع کنند. ازاین‌رو، این نوشتار که ناظر به فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی و اهمیت کار در مساجد، هئیت، پایگاه‎های بسیج، کانون‏های فرهنگی و هنری و دیگر پایگاه‏های فرهنگی و مذهبی ماست، سعی دارد تا نمونه‌ای از این کارها را، که شاید به ذهن بسیاری از فعالان فرهنگی رسیده باشد یا حتی به مرحله اجرا در آمده باشد را این بار به صورت منظم و دسته‌بندی شده ارائه نماید. این نوشتار به فعالان مساجد، پایگاه‏های و هیئت‏های جبهة فرهنگی انقلاب اسلامی تقدیم می‎شود.

مسلمانان وظيفه دارند مساجد را خالي نگذارند و نمازشان را در مسجد بخوانند. مساجد را خالي گذاشتن خوب نيست، اين كه در روايات براي ساختن مساجد و مسجد رفتن فضايل زيادي ذكر شده براي ان است كه مساجد خالي نماند...
البته مسجد فقط براي نماز خواندن نيست. بلكه مكان تربيت مسلمانان نيز هست جايي است كه انان اداب و احكام زندگي خود را ياد مي گيرند تا يك مسلمان واقعي بشوند.

مسجد ساختن از مستحبات موكد است و ثواب عظيم دارد،درحديث آمده است: