نقش مسجد در ارتباطات عمومي

حفظ قرآن، برگزاري نمازهاي خاص (مانند نماز باران)، انعقاد قسم‌نامه‌ها و نذرها و در مواردي برگزاري مراسم مرتبط با تولد، ازدواج، طلاق و تدفين بود. برخي مساجد نيز جنبه يادماني داشتند و در آنها لباس يا تار موي منسوب به پيامبر و قرآن‌هاي منسوب به بزرگان دين نگهداري مي‌شد.
همچنين مساجدي كه به طريقي به پيامبر يا صحابه برجسته او نسبت داده مي شدند، جنبه زيارتي پيدا مي‌كردند. اين نوع مساجد بيشتر در شبه‌جزيره عربستان به چشم مي‌خورند.
تا سده چهارم هجري، آموزش علوم ديني و تشكيل جلسات درس و بحث، دومين كاركرد مهم مساجد بود. اين امر به نوبه خود موجب مي‌شد كه برخي مساجد، پذيراي طلابي از نواحي دور و نزديك باشند.
از آنجا كه بيشتر اين طلاب مايل بودند تا در مسجد رحل اقامت بيفكنند، بتدريج بخش‌هايي چون مسافرخانه، آش‌خانه، دارالشفا و محل به امانت گذاردن اموات به مسجد افزوده شد. ضمن آن كه استفاده آموزشي از مسجد، مستلزم وجود كتابخانه بود. البته از سده چهارم به بعد، مدارس از مساجد جدا شدند و هويت مستقلي پيدا كردند. اما مسجد ـ مدرسه‌ها تا دوران اخير به حيات خود ادامه دادند.
قضاوت و دادرسي و برگزاري مراسم سياسي (بيشتر از نوع حكومتي) از ديگر كاركردهاي مسجد بود.
در مجموع، مساجد در طول تاريخ و به درجات مختلف، علاوه بر محل عبادت و تشكيل نمازهاي جمعه و جماعت، مكاني براي تشكيل جلسات بحث و درس، تعليمات ديني و علمي، انجام امور قضايي، حل و فصل اختلافات، رسيدگي به امور عمومي و عام‌المنفعه، دستگيري از مستمندان، نگهداري خزانه (بيت‌المال) و برگزاري مراسم سياسي بودند. به اين ترتيب گستره اجتماعي و سياسي مساجد بسيار چشمگير بود و انبوهي از پيام‌هاي اجتماعي و سياسي از فراز منبر مساجد منتشر مي‌شد.
بويژه اهميت منبر در مساجد بدان پايه بود كه در كنار محراب و مقصوره و شبستان و گنبد يكي از 5 جزو مهم مساجد به شمار مي‌آمد و دارا بودن آن يكي از لوازم جامع بودن تلقي مي‌شد.
پژوهشگران حوزه ارتباطات، منبر را يك رسانه عمومي اسلامي و يك نظام تشكيلات يافته ارتباطي در جامعه اسلام دانسته‌اند كه برد اطلاعاتي از طريق آن نسبت به هرگونه تماس بين فردي مؤثرتر است، زيرا اولين و آخرين حالت توصيف در منبر يكنواخت‌تر است تا وقتي كه همان موضوع از طريق واسطه‌هاي متعدد انتقال مي‌يابد.
همچنين سرعت ارتباط از طريق منبر به اين علت كه مخاطبان همزمان در معرض پيام قرار مي‌گيرند نسبت به ارتباطات بين فردي و روز به‌ روز بيشتر است.

منبع:نور پرتال