1. پيامبر اکرم(ص): «إِنَّ لِلْمَسَاجِدِ أَوْتَاداً الْمَلَائِكَةُ جُلَسَاؤُهُمْ إِذَا غَابُوا افْتَقَدُوهُمْ وَ إِنْ مَرِضُوا عَادُوهُمْ وَ إِنْ كَانُوا فِى حَاجَةٍ أَعَانُوهُمْ»[2]؛ در مساجد انسان‌هاى ثابت قدمى همچون ميخ وجود دارند که ملائکه با آنان مأنوس و هم­نشين هستند. هنگامى که از مسجد غيب مي­ شوند در پى آنها هستند و هنگامى که بيمار مي­ شوند به عيادت آنها مي­ روند و هر وقت در کارها احتياج به کمک داشته باشند به کمک آنها مي ­شتابند.

2. رسول اکرم(ص): «الْمَسَاجِدُ سُوقٌ مِنْ أَسْوَاقِ الْآخِرَةِ قِرَاهَا الْمَغْفِرَةُ وَ تُحْفَتُهَا الْجَنَّةُ»[3]؛ مساجد، بازارى از بازارهاى آخرت است، پذيرايى آن مغفرت و هديه آن بهشت است.

3. امام علی(ع): «لَيْسَ لِجَارِ الْمَسْجِدِ صَلَاةٌ إِذَا لَمْ يَشْهَدِ الْمَكْتُوبَةَ فِى الْمَسْجِدِ إِذَا كَانَ فَارِغاً صَحِيحاً»[4]؛ همسايه مسجد اگر مانعى برايش نبوده و سالم باشد و در اين حال براى نماز واجب در مسجد حاضر نشود، نمازش مقبول درگاه الهى نخواهد بود.

4. رسول اکرم(ص): «لا تُزَخْرِفُوا مَسَاجِدَكُمْ كَمَا زَخْرَفْتِ الْيَهُودُ وَ النَّصَارَى بِيَعَهُمْ»[5]؛ مساجد خود را با طلا زينت نکنيد، هم‌چنان که يهود و نصارى معابد خود را با طلا زينت نمودند

امام صادق (ع) از پدر بزرگوارشان، رسول خدا نقل می‌کند:

«کسی که به قصد شرکت در نماز جماعت به سوى مسجد گام برمی‌دارد، خداوند متعال در مقابل هر گامى که بر می‌دارد، هفتاد هزار حسنه به او پاداش می‌دهد و به همین میزان نیز درجات وى بالا خواهد رفت. و اگر در چنین حالى بمیرد خداوند متعال هفتاد هزار فرشته را مأمور می‌نماید تا در قبر او به دیدار او رفته، وى را بشارت دهند و در تنهایی قبر انیس او بوده و تا روز قیامت برایش طلب آمرزش کنند».

منبع:تبیان

فایده و بهره‌اى که از رفت و آمد و انس با مسجد نصیب انسان مسلمان می‌شود، تنها ثواب بردن و در سراى دیگر مشمول لطف الهى واقع شدن نیست. بلکه در همین جهان نیز، فواید و آثار اخلاقی، تربیتی، علمی، اجتماعى و سیاسى فراوانى در سایه رفت و آمد به مسجد براى انسان مؤمن حاصل خواهد شد.

امیرالمؤمنین (ع) درمقام بیان برخى از آثار سازنده رفت و آمد به مسجد می‌فرمایند:

«انسانی که به مسجد رفت و آمد می‌کند، دست کم یکى از امور هشت‌گانه زیر نصیب او می‌شود:

1) برادر ایمانى که در مسیر خداوند از او استفاده کند.

2) علم و دانشى نو و تازه.

3) فهم و درک آیه‌اى از آیات قرآن.

4

مسجد خانه خداست که بندگان برای دعا و نماز و نیایش با خدای مهربان به آن جا می¬روند. مسجد؛ یعنی جایی که در آن سجده می¬کنند. ما بنده¬ها در مقابل خدا سجده می-کنیم و می¬گوییم که او بزرگ و پاک و بخشنده است. مسجد تنها جایی برای نماز خواندن نیست. ما باید به آیات الهی و سخنان امامان معصوم(علیه السّلام) عمل کنیم. مسلمانان در مسجد دور هم جمع می¬شوند تا با اتحاد یکدیگر، برای مبارزه با دشمنان و دفاع از اسلام آماده شوند. در مسجد با هم¬یاری یکدیگر، به مستمندان کمک می¬کنند. مسجد هم مانند همه مکان¬های زیارتی، یک مکان پاک و مقدس است و آدابی دارد که باید رعایت کنیم. برای مثال، وقتی می¬خواهیم وارد مسجد شویم، دعای ورود را بخوانیم، با پای راست به مسجد داخل شویم، دهانمان بوی بد ندهد، لباس تمیز و خوش¬بو بپوشیم، رو به قبله بنشینیم، مسجد را تمیز و خوش¬بو کنیم، قهقهه نزنیم. پشت سر کسی حرفی نزنیم و خلاصه، تنها به یاد خدا باشیم و ذکر او را بگوییم. مسجد و خواندن نماز در آن به قدری اهمیت دارد که پیامبر اسلام فرمود: (( شش خصلت است که هر کس در آن حال بمیرد، خدا ضمانت او را در بهشت می¬کند تا داخل شود: یکی از آن¬ها این است که وضوی نیکو بگیرد. و به سوی مسجد و محل نماز حرکت کند.چون در راه مرگ او فرارسد، خداوند بهشت را برای او ضمانت کرده است.)) پس همیشه تا جایی که می¬توانیم نماز را در مسجد بخوانیم تا ثواب آن چند برابر شود)).1

WWW.Rhpoyan.com

اگر چه هدف اصلی بنای مسجد، ایجاد مکان خاصی برای عبادت و راز نیاز با خداوند متعال است و علت نامگذاری آن به مسجد، از آن روست که جایگاه سجده و تواضع در پیشگاه خداوند متعال است؛ اما نباید از جنبه‌های دیگر مسجد غافل گردید.
با نگاهی گذرا به تاریخ صدر اسلام و پس از آن، درمی‌یابیم که مسجد از آغاز پیدایش تاکنون به عنوان مرکز مهمی برای انجام رسالت رسول خدا(ص)، منشأ تحولات و خدمات، و پایگاهی برای ابلاغ پیامهای الهی به شمار می‌رفته است. در حال حاضر نیز مساجد در زمینه‌های مختلف دارای فعالیتهای گسترده می‌باشد و هر قدر این فعالیتها و کارکردها از تنوع بیش‌تری برخوردار باشد مسلماً از جذابیت و اقبال بیش‌تری برخوردار شده و مورد استقبال گسترده‌تری از سوی تمامی اقشار جامعه، به‌ویژه قشر جوان قرار خواهد گرفت که نتیجة آن افزایش اعتقادات مذهبی و دین‌باوری در سطح جامعه می‌باشد.
گرچه پرداختن به تمام کارکردهای مسجد از صدر اسلام تاکنون در این نوشتار نمی‌گنجد؛ ‌اما معرفی برخی از کارکردهایی که هم اینک در بسیاری از مساجد قابل اجرا است، خالی از فایده نخواهد بود: