مسجد شیخ لطف‌الله (ساخته شده در ۱۶۰۲ - ۱۶۱۹ میلادی) یکی از مسجدهای تاریخی و شناخته شده شهر اصفهاناست. این مسجد شاهکاری از معماری و کاشی‏کاری قرن یازدهم هجری است به فرمان شاه عباس اول در مدت هیجده سال بنا شده و معمار و بنای مسجد استاد محمدرضا اصفهانی بوده است. تزئینات کاشی‏کاری آن در داخل از ازاره‏‌ها به بالا همه از کاشی‌های معرّق پوشیده شده است. باستان‌شناسان خارجی در مورد عظمت معماری این مسجد گفته‏ اند: «به سختی می‌توان این بنا را محصول دست بشر دانست».

شیخ لطف‌الله جبل‌عاملی، پدر زن شاه عباس اول و از علمای بزرگ شیعه در لبنان امروزی بود که به دعوت شاه در اصفهاناقامت گزید. این مسجد به منظور تجلیل از مقام او و برای تدریس و نمازگزاری وی احداث شد.

مسجد شیخ لطف الله‏ یکی از زیباترین آثار تاریخی اصفهان در ضلع شرقی میدان نقش جهان و مقابل عمارت عالی‌قاپو واقع شده. شماری از کاشیکاری‌های معرق درون و بیرون گنبد و کتیبه‌های خط ثلث آن به خط علی‌رضای تبریزی عباسی است.

تا حالا فکر کرده ایم که مسجد غیر از این که محل عزاداری شب های دهه اول محرم و سفره قیمه یا عدس پلوی آخر هیأت باشد چه کارکردهای دیگری نیز در طول تاریخ داشته است؟ آن هم کارکردهایی در راستان فضای قدسی و معنوی آن؟ به طور فشرده نقل تاریخ را در این زمینه مرور می کنیم.

عبادت و تهذیب

اگرچه به تعبیر ایه 115سوره بقره: «وَللهِ الْمَشْرِقُ وَالْمَغْرِبُ فَأَیْنَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللهِ» تمامی جهان محضر خدا و جایگاه عبادت است اما مسجد قداست، ویژگی و آداب مخصوص به خود را دارد. مسجد مهمان سرای خداست. آرامش، گم شده عصر تکنولوژی و ارتباطات، در فضای قدسی مسجد قابل بازیابی است.

جولین جیلی یک اسلام شناس مسیحی با اشاره به تفاوت میان مساجد و کلیساها، از کارکردهای گوناگون مساجد سخن گفت و تأکید کرد: امروزه، مساجد، مهم ترین مراکز ترویج مهدویت هستند.
این کشیش اسلام شناس ایتالیایی با بیان این که ارزش شیعیان در باور به مهدویت نهفته است، افزود: اعتقاد به امام پنهانی که روزی برای عدالت و صلح باز می گردد، سرشار از ایجاد انگیزه های انسانی است.

شما از طرفی کشیش هستید و از سوی دیگر با زندگی مسلمانان آشنایی دارید؛ نقش مساجد و کلیساها در ترویج معارف دینی و ارزش های انسانی چه شباهت ها و تفاوت هایی با هم دارد؟

تا آن جا که می دانم، مساجد در ایران نقشی بیش از اقامه نماز دارند. موعظه گران در آن جا مردم را موعظه می کنند و خطابه می خوانند، مدارس دینی در آن جا دایر می شود و به طور کلی، مساجد مرکز فعالیت های اجتماعی و فرهنگی مختلفی هستند و کارکرد چند جانبه دارند. گمان می کنم در حال حاضر هم مساجد مهم ترین مراکز ترویج مهدویت هستند. اما در مورد کلیساها باید بگویم که عمده ترین فعالیت آن ها اجرای مراسم است.

مسجد جامع كبير يزد از بنا هاي زيبا و باشكوه اسلامي اي است كه در قرن ششم هجري، ساختمان اوليه آن، آغاز گرديد؛ و از لحاظ عظمت بنا و صنعت معماري و كاشي كاري، كم نظير و مورد اعجاب تماشا كنندگان است.

اين مسجد بزرگ، در وسط شهر قديم و داخل حصار، واقع شده است. كليه مساحت آن، اعم از قسمت هايي كه زيربنا است و جز آنها، 9800 متر مربع، و مساحت قسمت هاي مزين به كاشي، شامل كتيبه ها و غيره، در حدود 500 متر مربع مي باشد. طول مسجد، 104 متر و عرض آن، 99 متر است. مسجد جمعه يزد داراي هفت مدخل با در ورود است، كه به راه ها و كوچه هاي متعدد، ارتباط دارد.

باني اوليه مسجد، «علاء الدوله كالنجار» -از دودمان آل بويه- بوده است كه در زمان «ملك شاه سلجوقي»، در يزد، امارت داشته است. وي، مردي مذهبي و باعقيده بوده است. او در سال 504 هجري قمري (489 ه.ش.) به يزد آمده و در سال 527 ه.ق. (512 ه.ش.) در اين شهر، وفات يافته است. آثار تاريخي او، فعلاً، ويران است.

1) بی‌هیچ شک اولین هدف اصلى و زیباترین هدف از رفتن به مسجد چیزى نیست جز برپایى نماز جماعت و بقیه اهداف و فواید مربوط به آن بدنبال همین هدف بوجود آمدند و شکل گرفتند.

2) دعا کردن براى برآورده شدن نیاز بندگان: انسان و مؤمن واقعى با این هدف به مسجد می‌رود که بتواند در محیطى قرار بگیرد تا با دورى از مشکلات زندگى خود، به راز و نیاز بپردازد و خداى خویش را عبادت کند.

3) شرکت در مجالس اهل بیت: حتى اگر انسان و مؤمنى بر اثر مشغله کارى نتواند به مسجد برود ولى ما همه ساله می‌بینیم که هر زمان مجلسى مربوط به یکى از امامان باشد تعداد بیشترى از مردم به مسجد می‌آیند و این همان عشق به اهل بیت است که در هیچ جاى جهان به جز در مسجد نمی‌توان آن را یافت. اصلاً در کجاى جهان مکانى وجود دارد که تعدادى زیاد از مردم براى عبادت و راز و نیاز و عشق به اهل بیت به آنجا می‌روند، در هر مکانى که مردم به آنجا می‌روند بدنبال رسیدن به هدف مادى در آنجا حضور می‌یابند ولى کسانى که در مسجد حضور می‌آورند به چیز دیگرى می‌اندیشند که اصلاً قابل مقایسه با دیگر اماکن نیست.