آداب حضور در مساجد

حقد[11] و دل‌هاي تيره و مُتَکَدِّر با خانه روند. و اي بسا کسا که صالح به مسجد آيد و طالح[12] به خانه رود, و اي بسا دل‌ها که پاک و مجموع آيد و خبيث و مُشَوَّش بازگردد و بسيار نيز باشد از اهل فسق و فجور که اگر نه در مسجد اين‌چنين داوري‌ها و بازارها بودي، هرگز در مسجد نرفتندي.
پس طاعتي که بدين زاري و خواري بُوَد، چگونه در محل قبول آيد و صاحب آن کي مغفور و مشکور و مأجور[13] باشد.
پس چرا نبايد که مسلمانان همه, خاص و عام, سعي کردندي تا در هر ديهي يا در هر محلتي انجمن گاهي بساختندي و اين حساب‌ها و فتنه‌ها آنجا بودي تا اين مسجدها و طاعت‌ها آلوده نشود و به زيان نيايد, و اين عمل‌ها و سعي‌ها حبطه[14] نگردد». [15]
فضيلت غبارروبي و تطهير مساجد
حكمت: «از حضرت رسول (صلي الله عليه و آله) روايت است که هر که جاروب کند مسجد را روز پنج‌شنبه و شب جمعه, پس بيرون آورد از آن خاکي به قدر داروي چشم, خداي تعالي او را بيامرزد و در خبر ديگر چنين است که خداي تعالي بنويسد به جهت وي دو بخش از رحمت خويش؛ و ظاهر حديث مبالغه است در جاروب کردن مسجد, هر چند پاکيزه باشد بايد جاروب کرد و محتمل است که مراد اين باشد که هرچند همه را جاروب نکند و اندکي را جاروب کند، باز از اين ثواب به او عايد مي‌شود. و احاديث مطلقه نيز هست که مقيد به روزي و وقتي نشده, از آن جمله مروي است که بهشت مشتاق است به کسي که جاروب مي‌کند مسجدها را و به قدر داروي چشم خاک بيرون مي‌برد از آنها».[16]
«و يکي از اکابر آورده است که ثواب تطهير[17] مساجد بسيار است و فضيلت آن بي‌شمار و آيت طَهِّراً بيتي بر اين معني دال است و در اين باب حديثي وارد شده... قال النبي (صلي الله عليه و آله و سلم) ... : هر که بروبد مسجدي را و پاک گرداند، چنان باشد که با پيغمبر (صلي الله عليه و آله و سلم) چهارصد مرتبه به غزاي[18] کفار رفته باشد و چهارصد حج با پيغمبر کرده باشد و چهارصد بنده در راه خدا آزاد کرده باشد و چهارصد روز روزه گرفته باشد.
و چون ثواب تطهير چنين باشد، ثواب تعمير چون خواهد بود. ابوذر غفاري روايت مي‌کند که حضرتِ رسالت (صلي الله عليه و آله و سلم) فرمود که هر جا که جاروب زند مسجدي را يا درگُل گيرد گوشه‌اي از او كه بعضي «طيبه» گفته‌اند يعني خوشبوي گرداند او را؛ فرداي قيامت نامه اعمالش به دست راست وي دهند و اين، علامت رسيدن باشد به بهشت و در حديثي ديگر آمده که هر که پاک گرداند مسجدي را و جاروب زند آن را، خداوند تعالي او را از گناهان پاک گرداند».[19]
حكايت: «آورده‌اند که مجوسي به مسجد الحرام درآمد [زُنّار برميان بسته] کلاه گبرکي بر سر، به تفرج گِرد خانه کعبه مي‌گشت. قدري آب دهن ديد که بر ديوار کعبه افکنده بودند، آن را محو کرد و از مسجد بيرون آمد. باد رحمت از مَهَب[20] عنايت بوزيد و کلاه از سرش برِبُود، چندان که از عقب بدويد بدان رسيد. متعجب بماند که ناگاه‌هاتفي آواز داد که: تو قدري آبِ دهن بر ديوار خانه ما نپسنديدي، ما نيز علامت کفر بر سر تو نپسنديديم؛ آن گبر که اين حال دريافت زُنّار ببريد و به شرف اسلام رسيد».[21]
توصيه: «اگر کسي موفق گردد بدان که مسجد باطن را که دارُالملک دل است از خَس و خاشاک علايق دَنيّه [و[ عوايق[22] بدنيه پاک گرداند, و به جاروب رياضت ساحت[23] سينه را از غبار شبهات و شهوات بروبد, و اين مسجد را که محل انظار پروردگار است که: به تخلّق با اخلاق الهي تعمير کند و در وي چراغ رضا برافروزد و حصير توکل بگستراند، شک نيست که به مراتب علّيه و درجات سنّيه رسد.

فضيلت احياي مساجد
حكمت: «از حضرت پيغمبر ـ صلي الله عليه و آله ـ مروي است که هر که چراغي روشن نمايد در مسجدي از مسجدهاي خدا, پيوسته فرشتگان و حاملان عرش استغفار کنند از براي وي, مادام که در آن مسجد روشني چراغ باشد. و در جامع الاخبار از آن حضرت منقول است که هر که يک شب چراغي را داخل کند در مسجدي, خداي تعالي گناهان هفتاد ساله او را بيامرزد و بنويسد براي او عبادت يک‌ساله و باشد او را نزد خداي تعالي شهري؛ پس اگر زياد کند بر يک شب, پس باشد او را به هر شبي که زياد مي‌کند ثواب پيغمبري, پس چون شود ده شب تمام, نتوانند وصف‌کنندگان ثواب آن را وصف نمود و هرگاه يک‌ماه تمام شود، حرام کند جسد او را خداي تعالي بر آتش».[27]
در جوامع الحکم وارد است که:
«هر که در مسجد چراغي برافروزد، خداي تعالي قبر او را به پرتو چراغ عنايت روشن گرداند, و بسط فرش[28] نيز در مسجد موجب اجر جزيل است؛ كما قال النبي ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ : هر که بيندازد حصيري در مسجد، خداي تعالي مبعوث گرداند به سوي او هفتاد هزار فرشته را که خداي را تسبيح گويند و از براي او آمرزش طلبند تا وقتي که از آن حصير در مسجد باقي باشد».[29]

پی‌نوشت‌ها

[1]. کوشک: کاخ.
[2]. اسفرود: پرنده‌اي سياه رنگ به بزرگي گنجشک.
[3]. عمارت کردن: بناکردن, ساختن.
[4]. الرسالة العلية، صص 59 و 60.
[5]. «و همه مسجدها خاص خداوند است, پس در جنب خداوند هيچ کس را [به پرستش] مخوان». (جن: 18)
[6]. ميان ديهي: درون دهي، مناسباتي كه در درون روستا اتفاق مي‌افتد.
[7]. كلپتره: سخنان بيهوده.
[8] تعنت: بدگويي.
[9]. ايذاي: آزردن.
[10]. غمازي: سخن‌چيني.
[11]. حقد: کينه.
[12]. طالح: فاسد, تبهکار.
[13] . مأجور: داراي اجر و پاداش نيك.
[14]. حبطه: باطل.
[15]. سيد محمد بخاري, منهاج الطالبين و مسالک الصادقين, به اهتمام: نجيب مايل هروي, تهران, انتشارات مولي, 1364, صص289 و 290.
[16]. محمد زمان بن کلبعلي تبريزي, فرائد الفوائد, ص 65.
[17]. تطهير: پاک کردن , تميز کردن.
[18]. غزا: جنگ, غزوه.
[19]. الرساله العلّيه, صص 61 ـ 63.
[20]. مهب: وزيدن‌گاه.
[21]. الرساله العلّيه، ص 63.
[22]. عوايق: موانع، باز‌دارنده‌ها.
[23]. ساحت: پيشگاه.
[24]. بكرد: بساخت.
[25]. حيّ: قبيله.
[26]. الرسالة العلّيه, صص 63 و64.
[27]. خواجه حسن دهلوي، فرائد الفوائد, تصحيح: محمدلطيف ملك، به كوشش: محسن كياني، تهران، روزنه، 1377، ص 65.
[28]. بسط فرش: گستراندن فرش
[29]. الرسالة العلّيه, ص 61.